عدیله یعنی بازگشتن از حق به باطل در وقت مردن، و آن این گونه است که شیطان نزد محتضر حاضر می شود و او را وسوسه می کند و به شک می اندازد تا ایمان را از او بگیرد، و از این جهت است که در دعاها از آن به خدا پناه برده شده ⁽¹⁾؛ در زیر به بعضی از کارهایی که

{صفحه 66}
جهت جلوگیری از عدیله هنگام مرگ مفید است اشاره می گردد:
1-جناب فخر المحققین فرموده که هر که بخواهد از شرّ آن سالم بماند، دلیل های ایمان و اصول پنجگانه دین را با ادلّه قطعی و صفای خاطر نزد خود (در دلش ) حاضر کند و آن را به حق تعالی بسپارد که در وقت مرگ به او باز گرداند و بعد از ذکر عقاید حقّ این دعا را بگوید:
«اللّهم یا ارحم الرّاحمین إنّی قد أودعتک یقینی هذا و ثبات دینی و أنت خیر مستودع و قد أمرتنا بحفظ الوادیع فردّه علیّ وقت حضور موتی».⁽²⁾
همچنین بر حسب فرمایش آن بزرگوار خواندن دعای عدیله معروف و توجه به معنی آن در خاطر، برای سلامت جستن از خطر عدیله هنگام مرگ نافع و سودمند است.
2-شیخ طوسی رحمة الله از محمد بن سلیمان دیلمی روایت کرده است که: «به خدمت حضرت صادق علیه السلام عرض کردم که شیعیان می گویند که ایمان بر دو قسم است: یکی مستقّر و ثابت و دیگر آنکه به امانت سپرده شده است و زایل می گردد. پس به من دعائی بیاموزید که هر گاه آن را بخوانم ایمان من کامل گردد و محو و زایل نشود.
امام فرمودند: بعد از هر نماز واجب بگو:
«رَضیتُ بِالله رَبَاً وَ بِمُحَمّدٍ صَلّیَ الله عَلَیهِ و آلِهِ نَبّیاً و بِالِاسلامِ دیناً وَ
****

{صفحه 67}
بِالقُرآن کِتاباً و بالِکعبة قِبِلَة وَ بِعَلیَّ وَلیَاً وَ امِاماً وَ بِالحَسَنِ وَ الحُسینِ وَ عَلیِّ بنِ الحُسَینِ وَ مُحَمّدَ بن عَلیٍ وَ جَعفَرَ بنَ محُمَّدٍ وَ موسَی بن جَعفَرٍ وَ عَلیَّ بن مُوسی وَ مُحَمّدَ بن عَلیٍّ وَ عَلیِ بنِ مُحَمَّدٍ وَ الحَسَنَ بن عَلیٍّ وَ الحُجَّةِ بنِ الحَسَن صَلَواتُ الله عَلَیهِم أئِمّةً، اَلّلهُمّ إنّی رَضیتُ بِهِم أَئِمّةً فَارضِی لَهُم إِنّکَ عَلی کُلّ شَیءِ قَدیر»⁽³⁾.
3-و از چیزهائی که نافع است برای عبور از این گردنه، مواظبت بر اوقات نمازهای واجب است.
و در حدیثی آمده است که: «در مشرق و مغرب عالم اهل بیتی نیست مگر آنکه ملک الموت در هر شبانه روز در اوقات نماز، پنج مرتبه به ایشان نظر می کند؛ اگر کسی را که می خواهد قبض روح کند، از کسانی باشد که مواظبت تلقین می کند به او شهادتین را و از او ابلیس ملعون را دور کند.» ⁽⁴⁾
4- و روایت شده که حضرت صادق علیه السلام برای شخصی نوشت که: «اگر می خواهی عمل تو به خوبی ختم شود، و رد حالی که مشغول به افضل اعمال هستی تو را قبض روح کند، پس حقّ خدا را بزرگ شمار و
****

{صفحه 68}
بپرهیز از آنکه نعمت های خدا را در معصیت های خدا صرف کنی، و مبادا مغرور شوی به حلم خدا از تو، و هر کس را که یافتی که ما را ذکر می کند یا ادّعای مودّت و دوستی ما را دارد او را گرامی بدار، حتی اگر او دروغ گفته باشد برای تو اشکالی ندارد، چون همانا نیّت تو به تو نفع می رساند و دروغ او به او ضرر می زند.»⁽⁵⁾
5-همچنین برای عاقبت بخیر شدن و از شقاوت و بدبختی به سعادت رسیدن خواندن دعای یازدهم صحیفه کامله سجادیه را مفید دانسته اند: «یا مَن ذِکرُهُ شَرَفٌ لِلذّاکِرینَ....» ⁽⁶⁾.
6- و نیز خواندن دعای «تمجید» که در آخر کتاب مفاتیح الجنان بعد از ادعیه ساعات ذکر گردیده و ابتدای آن اینچنین است: «انت الله لا اله الا انت رب العالمین».
7-خواندن نمازی که در یکشنبه ذی القعده وارد شده و در مفاتیح الجنان در اعمال ماه ذی القعده ذکر گردیده است.
8-مداومت به این ذکر شریف: «رَبّنا لا تُزِغ قُلوبَنا بعدَ اِذ هَدَیتَنا وَ هَب لَنا مِن لَدُنکَ رَحمّةً إنّکَ اَنتَ الوَهّاب»⁽⁷⁾
9-مداومت به تسبیح حضرت زهرا علیه السلام (34 مرتبه الله اکبر، 33 مرتبه الحمدلله و 33 مرتبه سبحان الله).
10-انگشتر عقیق در انگشت کردن، مخصوصاً اگر بر آن نقش «محمد نبی الله و علیّ ولیّ الله» باشد.
11-خواندن سوره «قد افلح المومنون» در هر جمعه
12-خواندن هفت مرتبه این ذکر شریف بعد از نماز صبح و نماز مغرب: «بسم الله الرّحمن الرّحیم، لا حول و لا قوّه الاّ بالله العلیّ العظیم»
13-آنکه در شب بیست و دوّم رجب، هشت رکعت نماز بخواند و در هر رکعت یک مرتبه حمد و هفت مرتبه «قل یا أیها الکافرون»؛ بعد از فراغ ده مرتبه صلوات بفرستد و ده مرتبه استغفار کند.
14-سیّد بن طاووس از حضرت رسول صلی الله علیه وآله روایت کرده که هر کس در شب ششم ماه شعبان چهار رکعت نماز گذارد و در هر رکعت حمد یک مرتبه و توحید پنجاه مرتبه بخواند، حق تعالی روح او را بر سعادت قبض نماید و قبر او را وسیع گرداند. و از قبر خود بیرون آید در حالی که صورتش مثل ماه می درخشد و می گوید: «أَشهَد أَن الا اِلهَ اِلاّ الله وَ أَشهَدُ أَنّ مُحَمّداً عَبدُهُ وَ رَسولُه»⁽⁸⁾ که این نماز مانند نماز حضرت امیر المومنین علیه السلام است که فضیلت بسیار دارد.

منابع:

1-یعنی فرموده اند از آن به خدا پناه ببرید.
2-بار خدایا! ای مهربان ترین مهربانان، همانا من یقینم و استواری دینم را نزد تو، به ودیعه و امانت میگذارم، و تو بهترین ودیعه پذیری، و خودت به ما امر فرمودی که امانت دار باشیم، پس این امانت مرا در هنگام حضور مرگ به من باز گردان.
3-راضی شدم به اینکه الله پرودگار من است و راضی شدم به حضرت محمّد که درود خدا بر او و بر خاندان پاکش باد به عنوان پیامبر خدا، و به اسلام، به عنوان دین بر حق، و به قرآن به عنوان کتاب الهی، و به کعبه به عنوان قبله، و به حضرت امیر المومنین علی علیه السلام و به امام حسن و امام حسین و علی بی الحسین (امام سجاد) و محمد بن علی (امام باقر) و جعفر بی محمد (امام صادق) و موسی بن جعفر (امام کاظم) و علی بن موسی (امام رضا) و محمد بی علی (امام جواد) و علی بن محمد (امام هادی) و حسن بن علی (امام حسن عسگری) و حجت بن الحسن (امام زمان حضرت مهدی) علیه السلام به عنوان امامان بر حق رضایت می دهم، بار خدایا من آنها را به عنوان پیشوایان خود برگزیدم، تو نیز مرا در پیشگاه آنها مرضی و مقبول فرما، زیرا تو بر همه چیز قادر و توانایی...
4-کافی، ج 3، ص 136.
5-عیون الاخبار الرضا، ج 2، ص 4.
6-ای خدائی که یادش شرافت است برای یاد کنندگان او- مفاتیح الجنان با تصحیح تفکری صفحه 964.
7-بار پروردگارا! ما را پس از آنکه هدایت فرمودی به باطل میل مده و ما را از لطف خویش رحمتی عطا فرما زیرا که توئی بسیار بخشنده. سوره آل عمران، آیه8
8-اقبال الاعمال، ص 204.

نوشتن دیدگاه