از جمله کسانی که هنگام مرگ نزد محتضر حاضر می شود، شیطان است؛ او برای فریفتن و گرفتن ایمان مومن در هنگام جان دادن حاضر می شود. در روایتی صفوان بن مهران از امام صادق علیه السلام نقل می کند که ایشان فرمودند:
«هنگامی که مرگ یکی از دوستان ما فرا می رسد، شیطان از جانب راست و چپ او می آید تا از ایمان و اعتقادی که دارد، او را باز دارد. ولی خداوند مانع او می شود⁽¹⁾و به همین دلیل می فرماید:
(یُثَبَّت الله الّذین آمنوا بِالقَولِ الثّابِت فِی الحَیاةِ الدّنیا وَ فِی الآ خِرَة) ⁽²⁾
خداوند مومنان را با گفتار ثابت و استوار (عقیده صحیح و محکم) در حیات دنیا و آخرت پا برجا و ثابت می دارد.
در روایت دیگری آمده است که وقتی ابلیس، ملک الموت را همراه با پانصد فرشته می بیند که با کیفیت خاصّی برای قبض روح مومنی می آیند، دست بر سر گذاشته و فریاد می کشد. در این هنگام لشکریانش علت را جویا شده به او می گویند: ای سرور ما چه اتفاقی برای شما افتاده؟ جواب می دهد: آیا نمی بینید که به این بنده چگونه کرامتی عطا شده است؟ چرا غفلت کردید و نتوانستید او را فریب داده و گمراه کنید؟ گویند ما درباره او تلاش خود را کردیم؛ ولی او از ما پیروی نکرد.
در روایت دیگر از امام صادق علیه السلام آمده است که: «هیچکس نیست، مگر این که هنگام مرگ ابلیس، بعضی شیاطین تحت امرش را برای به کفر کشاندن و ایجاد شک در دینش به سراغ او می فرستد؛ تا وقتی که روحش خارج شود. امّا بر مومنان چنین تسلطی ندارد؛ پس هنگامی که نزد مردگان خود (کسانی که درحال احتضار هستند) حاضر شدید، تا به هنگام مرگشان شهادتین را به آنان تلقین کنید.»⁽³⁾
البته در آن هنگام شیطان توانایی جذب همگان را ندارد؛ بلکه بی ایمانان و دنیا طلبان غافلی که در طول زندگی، خود را در اختیار او قرار داده و او را «ولیّ« خود انتخاب کرده بودند، در آن لحظه هم به فرمانش گوش می سپارند و در این موقع حسّاس اگر ایمان ضعیفی هم داشته باشند، از دست می دهند. و شاهد این مطلب سخن خداوند متعال در قرآن است که تسلط شیطان را بر کسانی می داند که او را ولیّ خود بدانند:

(إنَّما سُلطانُهُ عَلَی الّذینَ یَتَوَلّونَه وَ الّذینَ هُم بِهِ مُشرِکون) ⁽⁴⁾
«به درستیکه (تنها) تسلط شیطان بر کسانی است که او را دوست گرفته اند (و از او پیروی می کنند) و با فریب او به خداوند مشرک شدند.»

و نیز کسانی را که او را سرپرست خود برگزیده اند، در خسران و ضرر آشکار می داند:

(وَ مَن یَتّخِذ الشَّیطان وَ لیّاً مِن دونِ الله فَقَد خَسِرَ خُسراناً مُبیناً) ⁽⁵⁾
«و به درستی که کسانی که شیطان را به جای خدا به عنوان ولیّ و سرپرست خود بگیرند ضرر و خسارت آشکاری کرده اند.»

در هنگام مرگ شیطان در باطن این گونه افراد که در طول زندگی از او پیروی می کرده اند وسوسه می کند؛ و از راه قوّه خیال در او تصرف می کند. به او مناظر زیبا دلفریب را نشان می دهد و یک سلسله نیّات و تخیلات و خاطره های نفسانی را به یاد انسان می آورد تا از محبت لقای خدا منصرف شود و از درجات معنوی و رضوان خداوند غفلت ورزد و باز هم به دنیا و زینت های آن دل ببندد و با همین حال از دنیا برود که به این حال «عدیله» هنگام مرگ گویند.

1-بحار الانوار، ج 6، ص188
2-سوره ابراهیم، آیه27
3-همان، ص 165
4-سوره نحل، آیه 100

5-سوره نساء، آیه 119

نوشتن دیدگاه